BÀI TUYÊN TRUYỀN VỀ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

      Đứng trước sự phát triển nhanh chóng của nhiều lĩnh vực xã hội thì việc đào tạo ra những con người có kỹ năng sống tốt, thích ứng với sự thay đổi kịp thời của xã hội là điều mong mỏi rất lớn không chỉ của gia đình mà là của cả xã hội. Giáo dục thời đại mới đã và đang phấn đấu đổi mới về nội dung, chất lượng và phương pháp dạy - học sao cho đạt được 2 mục tiêu lớn là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, năng động cho xã hội và đào tạo tốt “kỹ năng sống” cho mỗi học sinh tương lai.

     Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được thì gần đây chúng ta thường thấy thực trạng trẻ vị thành niên có xu hướng gia tăng về bạo lực học đường, về phạm tội, liều lĩnh, vô lễ với thầy cô giáo, ứng phó không lành mạnh, dễ mắc các tệ nạn xã hội, sống ích kỷ, vô tâm, khép mình,… phần nhiều do trẻ không được giáo dục tốt từ ngay chính trong gia đình, trẻ thiếu kỹ năng “từ chối” hoặc “từ chối không đúng cách”. Chính vì vậy, việc rèn kỹ năng thực hành, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề, khả năng tự phục vụ bản thân, kỹ năng “từ chối”,…  cũng là những kỹ năng rất cần thiết cần cung cấp cho trẻ. Hơn thế nữa, đứng trước thềm hội nhập quốc tế, đứng trước những cơ hội và thách thức đòi hỏi thế hệ trẻ trong tương lai cũng phải tự tin, phải nắm bắt kịp thời các cơ hội song cũng cần phải có kỹ năng “từ chối” những thách thức vượt ngoài khả năng của mình.

     Hiện nay, ngày càng nhiều phụ huynh quan tâm đến việc dạy “kỹ năng sống” cho con. Tuy nhiên, không phải phụ huynh nào cũng hiểu tầm quan trọng của việc học “kỹ năng sống” và tại sao trẻ lại cần được học “kỹ năng sống” và trẻ nên học những kỹ năng gì? Không chỉ nhiều vị phụ huynh lo lắng trước tình trạng con em của mình thiếu tự tin, luôn tỏ ra rụt rè, không biết cách xử lý tình huống, không có kỹ năng “từ chối” trước mọi sự rủ rê, cám dỗ trong xã hội mà các nhà giáo dục cũng luôn lo lắng và tìm giải pháp, phương pháp dạy- học để giáo dục thế hệ trẻ trong tương lai có được các “kỹ năng sống” cần thiết để đáp ứng được mọi yêu cầu của xã hội trong tương lai và để bảo vệ bản thân các em.

    Vậy thế nào là “kỹ năng sống”? Mục đích của việc giáo dục Kỹ năng sống là gì?

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO): Kỹ năng sống là các khả năng để có hành vi thích ứng và tích cực, giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày.

Mục đích của việc giáo dục “kĩ năng sống”: 

+ Đáp ứng mục tiêu giáo dục toàn diện; phù hợp với 4 trụ cột của giáo dục theo quan niệm của UNESCO:

(1) Học để biết;

(2) Học để làm;

(3) Học để tồn tại;

(4) Học để chung sống;

+ Giúp học sinh thích ứng được với cuộc sống đầy những biến động khôn lường (những tác động của xã hội tự nhiên và hiện đại); Thúc đẩy những hoạt động mang tính xã hội, phát huy các nhân tố tích cực, hạn chế nhân tố tiêu cực; xây dựng môi trường trường học thân thiện, học sinh tích cực; Góp phần tích cực cho việc đổi mới phương pháp học tập của học sinh.

     Nhiều phụ huynh còn nhầm lẫn giữa “kỹ năng” và “hành động” nên trong việc dạy con có được những hành động theo yêu cầu của người lớn thì cho rằng trẻ đã có kỹ năng, điều đó hoàn toàn chưa đúng. Một ví dụ cụ thể cho vấn đề này, khi bạn cho trẻ đi chơi, bạn nhắc trẻ con hãy bỏ rác vào thùng rác và trẻ thực hiện theo những gì bạn nói thì đó là hành động. Phần lớn những trẻ ở lứa tuổi mầm non, Tiểu học đều có những hành động đơn giản diễn ra trong cuộc sống hàng ngày như: Chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi, từ chối,…nhưng đó nhiều khi vẫn là những hành động làm theo yêu cầu của người lớn và để những hành động đó trở thành “kỹ năng” cho trẻ thì đòi hỏi phải có một quá trình. Khi hành động đó trở thành kỹ năng chính là lúc trẻ nhìn thấy rác tự nhặt cho vào thùng rác hoặc trẻ gặp người lớn tự chào hỏi… mà không cần người lớn phải nhắc nhở nữa.

      Dạy trẻ “kỹ năng sống” không phải là ép trẻ phải làm những cái mà người lớn muốn mà là dạy trẻ có ý thức được những gì trẻ cần làm và thực hiện chúng đúng cách. Chỉ như vậy, những “kỹ năng” của trẻ mới được hình thành và nó sẽ theo trẻ đến suốt cuộc đời. Chúng ta chỉ cần hiểu đơn giản là việc dạy kỹ năng sống cho trẻ chính là việc đưa hành động vào ý thức, nếu làm được điều này thì bố mẹ hay thầy cô giáo đều có thể dạy kỹ năng sống cho trẻ một cách đơn giản. Và hơn hết, các phụ huynh cần hiểu: Dạy kỹ năng sống cho trẻ cần phải bắt nguồn ngay từ chính trong gia đình vì trẻ có nhiều thời gian học hỏi nhiều nhất từ chính bố mẹ của mình. Phụ huynh nên cung cấp cho các con những kỹ năng sơ giản, cơ bản nhất và phải là những tấm gương để trẻ noi theo. Song theo “guồng quay” của cuộc sống “cơm, áo, gạo, tiền” không phải bố mẹ nào cũng có nhiều thời gian dành cho các con nên áp lực lớn nhất lại đè nặng lên vai các thầy cô giáo - những nhà giáo dục, những người cung cấp các tri thức, các kỹ năng sống cho các em để tạo ra những thế hệ mầm non tương lai cho đất nước đáp ứng được đầy đủ các mong muốn của phụ huynh và yêu cầu lớn của xã hội. Vậy làm thế nào để hành động trở thành ý thức, kỹ năng cho trẻ. Từ đó, trẻ biết ứng phó với những tình huống có thể xảy ra trong cuộc sống của trẻ.        

     Ngay từ bậc học Mầm non, Tiểu học, việc giáo dục các “kỹ năng sống”, đặc biệt là kỹ năng “từ chối” cho trẻ - là một trong số rất nhiều những kỹ năng thực sự rất cần thiết với trẻ. Bởi trẻ còn rất nhỏ tuổi, hiếu động, đã phải rời xa vòng tay chăm sóc, yêu thương, bao bọc của bố mẹ, của gia đình để hòa nhập với môi trường học tập cùng các bạn, cùng thầy cô và việc bị bạn bè rủ rê, lôi kéo làm điều sai trái, không nên hay bắt nạt, gạ gẫm trẻ làm nhiều điều vượt quá khả năng của bản thân mà trẻ lại không có kỹ năng “từ chối” hoặc đã biết “từ chối” xong “từ chối không khéo” lại nảy sinh ra mâu thuẫn, bạo lực học đường trong các em.  Việc dạy kỹ năng “từ chối” cho trẻ ở lứa tuổi Tiểu học là hành trang cần thiết cho trẻ, giúp trẻ vượt qua giai đoạn khủng hoảng tâm lý một cách nhẹ nhàng. Nhưng khi nào trẻ nên “từ chối”? và “từ chối” như thế nào cho khéo?  để tránh mất lòng người khác, để không nảy sinh thêm những mâu thuẫn khác, để trẻ có thể tự bảo vệ được bản thân thì không phải ai trong chúng ta cũng đều biết, hiểu và có thể chia sẻ hết cho trẻ hiểu và tự thực hành được.

     Đứng trước những băn khoăn, lo lắng trên; nắm bắt được tâm lý của phụ huynh, của học sinh, của giáo viên và để cho giáo viên trong nhà trường có thêm những kỹ năng, phương pháp dạy - học vừa nhẹ nhàng, hiệu quả mà học sinh lại thích học các kỹ năng “mềm” ấy, chiều ngày 14/12/2023, trường Tiểu học Đồng Quang đã kết hợp cùng công ty Giáo dục Kỹ năng sống Hương Vân (ở Hưng Đạo, Tứ Kỳ, Hải Dương), tổ chức dạy Demo một tiết Kỹ năng sống lớp 2 do cô giáo Nguyễn Thị Trang - GV của trung tâm về dạy cho thầy và trò lớp 2C, trường Tiểu học Đồng Quang được tham dự, học tập. Trong tiết học, các em học sinh lớp 2 có sự tương tác rất tốt với giáo viên; tiết học nhẹ nhàng, học sinh hứng thú học tập, tự tin khi được trình bày trước đám đông; có nhận xét, đánh giá, bình chọn lẫn nhau, được thưởng điểm, được học tập với nhiều hình thức (thảo luận nhóm đôi, nhóm bốn, hỏi – đáp xử lý tình huống trong nhóm…) nên các em đã thể hiện được những vốn sống, kỹ năng sống vốn có của bản thân để trả lời tốt các câu hỏi, tình huống cần đưa ra những lời từ chối khéo léo do giáo viên đưa ra. Sau buổi học, các bạn học sinh còn được tính điểm thi đua giữa các tổ, được cô giáo thưởng quà  nên khi ra về các con rất phấn chấn, vui vẻ – đó là một thành công rất lớn đối với cả cô và trò sau tiết học.

    Dưới đây là một số hình ảnh của cô và trò trong tiết học “ Kỹ năng từ chối”: